"Accepteer je emoties, leer ze kennen, uit ze en laat ze je niet beheersen".
We hebben altijd de voordelen gehoord van het regelmatig beoefenen van lichamelijke activiteit voor ons psychologisch welzijn en fysieke gezondheid, in het bijzonder verhoogt het regelmatig sporten ons zelfvertrouwen, motivatie, emotionele intelligentie, bevordert het de circulatie, coördinatie, spierontwikkeling en nog veel meer. Maar wat we niet zo vaak horen is het belang van een goede mentale gezondheid en de impact daarvan op onze sportbeoefening.
De pedagogische rol van sport in emotionele intelligentie en beheer is benadrukt, maar kennen we de rol van emoties in onze sportprestaties en welzijn?
Om deze vraag goed te beantwoorden is het passend om te beginnen met het beschrijven van de term Emotionele Intelligentie (EI). Tegenwoordig is het een term die exponentieel aan populariteit wint, en het belang van een goede emotionele intelligentie wordt erkend in veel verschillende gebieden, onze sociale relaties, onze werkprestaties, ons zelfvertrouwen en zelfbeeld…
Maar het is geen zo'n actuele en moderne term als we denken, in feite bestaat emotionele intelligentie al 31 jaar. Het was in 1990, door Peter Salovey en John D. Mayer die het voor het eerst in de literatuur introduceerden en definieerden als “het vermogen om de eigen en andermans gevoelens en emoties te reguleren, ze te onderscheiden en deze informatie te gebruiken om het eigen denken en handelen te sturen”. Daarom kunnen we het definiëren als het vermogen om emoties waar te nemen, te benaderen, te begrijpen en te genereren, zowel de eigen als die van anderen, zodat we de situatie waarin we ons bevinden kunnen begrijpen en in staat zijn de beste beslissing te nemen.
Naarmate we groeien verwerven we de vier algemene vaardigheden die emotionele intelligentie omvat. Hieronder volgt een kort schema, chronologisch geordend, met de vier pijlers die het vormen:
- Emotionele waarneming en expressie.
- Emotionele facilitatie van het denken.
- Emotioneel begrip.
- Emotionele regulatie.
Eenmaal het concept emotionele intelligentie beter begrepen, waarom is het zo belangrijk voor onze sportprestaties en welzijn?
Definiërend sportprestaties als het geheel van fysieke capaciteiten (kracht, coördinatie, balans, uithoudingsvermogen…), tactische (precieze strategieën van de sport), technische (concrete bewegingen van de sport) en psychologische (concentratie, vertrouwen, stressbeheer, zelfkennis…) vaardigheden van de sporter zelf, plus een reeks externe factoren (tegenstander, weer, materiaal…) en belasting, intensiteit en periodisering van de trainingen.
Met andere woorden, sportprestaties zijn de relatie tussen de hulpmiddelen en middelen die worden gebruikt om een doel te bereiken en het resultaat dat wordt behaald. Tegelijkertijd is sportief welzijn een fysiologische en mentale staat van geluk, stemming en positieve gedachten over jezelf in de sport en over de sport zelf.
Emotionele intelligentie beïnvloedt direct het welzijn van mensen die een sport beoefenen. Dit laatste is erg belangrijk omdat tijdens het beoefenen van een sport of lichamelijke activiteit veel verschillende emoties kunnen ontstaan.
Sport stelt ons bloot aan veel verschillende situaties die emoties en gedachten in ons oproepen die onze beoefening kunnen remmen of juist versterken. Bijvoorbeeld, een klimmer die geconfronteerd wordt met een moeilijke route, het is normaal dat emoties zoals angst opkomen, maar als hij zich laat leiden door die angst, is het waarschijnlijk dat hij slechte en overhaaste beslissingen neemt en die route niet voltooit, wat bovendien een reeks pessimistische gedachten over zichzelf kan veroorzaken, wat zijn psychologisch welzijn beïnvloedt. Als dezezelfde klimmer in dezelfde situatie zijn angst begrijpt en accepteert en deze correct beheert, zal dit een versterkend en beschermend effect op hem hebben. Hierdoor klimt hij de route voorzichtig en neemt hij goede beslissingen onderweg, wat waarschijnlijk bijdraagt aan het voltooien van de route, wat ook zijn gevoel van succes, motivatie en zelfvertrouwen beïnvloedt en bijdraagt aan zijn psychologisch welzijn.
Emoties spelen dus een fundamentele rol bij het bereiken van onze doelen en onze zelfperceptie. Dit emotionele beheer is belangrijk zowel in de competitiesport als in de recreatiesport en zowel bij kinderen als volwassenen.
In de competitie worden we geconfronteerd met emoties zoals woede, frustratie, intense opwinding, luiheid, verdriet of vreugde, onder andere. Als we de emoties versterken, waardoor ze de drempel van aanpasbaarheid overschrijden, bijvoorbeeld door de verwachtingen van het resultaat te verhogen, zal het resultaat zijn dat we niet meer van onze passie, onze sport genieten.
Met aanpasbaarheid bedoelen we het vermogen van de emotie om positief of negatief te zijn, uitgaande van de premisse dat ze allemaal nodig zijn. Men neigt te denken aan het negatieve effect van bepaalde emoties, maar de realiteit is dat ze allemaal even belangrijk zijn, ze stellen ons in staat emotioneel evenwicht te hebben en de beste beslissingen te nemen. Angst maakt ons voorzichtig en laat ons een beslissing afwegen, woede maakt ons kritisch en rationeel, met het vermogen om onze eigen beslissingen te nemen en ervoor te vechten. Wat duidelijk moet zijn, is de intensiteit en duur van deze emoties; als woede je niet toestaat de versie van de ander te horen en je koppig maakt in een standpunt, dan wordt deze emotie maladaptief en oefent een negatief effect uit.
Bijvoorbeeld, het is normaal om verdrietig te zijn na het verliezen van een belangrijke wedstrijd of competitie, wat we in deze situatie moeten doen om de emotie adaptief te maken en positieve resultaten te hebben, is accepteren dat ik me verdrietig kan voelen en dat dit me motiveert om de gemaakte fouten te analyseren en ervan te leren.
Als ik daarentegen dat verdriet niet beheer en laat dat me "verteren", wordt het maladaptief en bevordert het het ontstaan van negatieve gedachten die onze prestaties beïnvloeden en als gevolg daarvan ook ons welzijn. Bijvoorbeeld, als mijn gedachten tijdens de trainingen meer gericht zijn op de fouten die ik maakte, op het verliezen van de wedstrijd en op het anticiperen op een negatief resultaat in de volgende, zal dit me niet toestaan me te concentreren op de specifieke oefening die ik op dat moment doe, wat waarschijnlijk zal leiden tot fouten. Dit alles zal bijdragen aan een toename van negatieve gedachten en emoties zoals verdriet, woede of boosheid.
Laten we nu nadenken over de hoeveelheid emoties die kunnen optreden voor een competitie of wedstrijd, we kunnen ons blij voelen over de goede training die we gedurende de week hebben gedaan, we kunnen gefrustreerd zijn door de noodzaak om een tegenstander of een persoonlijk record te overtreffen, we kunnen opgelucht zijn omdat we een zwakkere tegenstander hebben, we kunnen wantrouwen, angst, enthousiasme, optimisme voelen… Dit alles kan worden samengevat in de stress en zenuwen die we op die momenten voelen, uitgedrukt op een heel verschillende manier door elke persoon (gedachten, fysieke sensaties, ademhaling, hartslag…).
In dit geval is emotioneel beheer fundamenteel om ons eigen gedrag in ons voordeel te veranderen, zodat we geconcentreerd en voorbereid zijn op de competitie of wedstrijd, training of sportbeoefening. Maar hoe maken we onze emoties tot onze bondgenoten?
Het eerste is een korte en eenvoudige oefening doen om onszelf te leren kennen en onze emoties te herkennen:
- Identificeer welke emotie(s) je voelt.
- Identificeer hoe je die emotie(s) voelt (gedachten, fysieke sensaties, hartslag, ademhaling…).
- Identificeer de intensiteit en duur van deze emotie(s).
- Analyseer wat de emotie(s) veroorzaakt.
- Accepteer dat je je zo kunt voelen.
- Leer ervan.
Samengevat, antwoord op wat, hoe, waarom en sinds wanneer.
Als een van je antwoorden aanwijzingen geeft dat het een maladaptieve emotie kan zijn, hetzij omdat de intensiteit te hoog is, omdat je je al lang zo voelt of omdat het je mentaal en/of fysiek blokkeert (verstorende gedachten, spierspanning, pijn, trillingen…), probeer het dan te beheersen. Er zijn veel manieren om het te beheersen en te beheren, en omdat wij mensen verschillend zijn, werken niet alle oefeningen voor iedereen even goed. Daarom geven we je verschillende opties en stel ik voor dat je ze allemaal probeert om het hulpmiddel te vinden dat op elk moment het beste bij je past.
- Mindfulness-oefeningen.
- Meditatie.
- Ademhalingsoefeningen en ontspanning.
- Herinner je waarom je die sport beoefent. Je doel kan heel verschillend zijn, maar de basis is genieten van wat je doet.
- Herinner je je deugden en successen die je hebt gehad. Spreek positief tegen jezelf.
Tot slot, en om onszelf te leren kennen en onze emoties te beheren, raad ik aan een emotioneel dagboek bij te houden waarin je de emoties en gedachten analyseert die je gedurende de dag en meer specifiek tijdens je sportbeoefening hebt gehad, wat ze veroorzaakte, hoe ze zich uitten, welke gevolgen ze hadden en wat je anders had kunnen doen.
Samengevat, lichamelijke activiteit en sport bevorderen onze emotionele intelligentie en op hun beurt bevordert emotionele intelligentie onze sportprestaties en welzijn.
"Het lichaam trainen zonder aandacht te besteden aan de geest is alsof je helemaal niet traint"
